Thơ vẫn cần cho cuộc đời này.(Xem bộ phim Thơ của đạo diễn Hàn Quốc Lee Changdong)

Thơ vẫn cần cho cuộc đời này

(Xem bộ phim Thơ của đạo diễn Hàn Quốc Lee Changdong)

 

Mới đây, tình cờ, tôi được xem trên truyền hình bộ phim Thơ (Tiếng Hàn là 시, tiếng Anh là Poetry)  của đạo diễn Lee Changdong, người được coi là một trong số những đạo diễn xuất sắc nhất châu Á hiện nay. Đúng là danh bất hư truyền. Chỉ qua bộ phim Thơ và bộ phim Tia nắng bí mật, người ta có thể xếp Lee Changdong vào nhóm đạo diễn tài năng xuất chúng, ngang hàng với các nhà làm phim bậc thầy của châu lục như Akira Kurosawa, Trương Nghệ Mưu, Trần Khải Ca … Bộ phim Thơ là một câu chuyện buồn, nó có thể khiến những người đa cảm rơi nước mắt. Xem phim mới thấy, thì ra thơ, hay đúng ra là những tâm hồn thơ, vẫn cần cho cuộc đời này, cho dù, như lời một nhân vật trong phim nói, “ngày nay thơ đang hấp hối”.

Chuyện phim khá đơn giản, nhưng chứa đựng nhiều tình tiết bất ngờ. Nhân vật chính, bà Mija (do nữ diễn viên Yoon Jeong-hee đóng), là một phụ nữ 67 tuổi, sống cùng đứa cháu trai 14 tuổi, trong một căn hộ nhỏ bé và nghèo nàn tại một khu phố bình dị. Con gái bà, một phụ nữ trẻ đơn thân, làm việc tại một thành phố cách đó vài trăm cây số. Để có thêm thu nhập, bà Mija phải làm thêm việc tắm rửa và phục dịch cho một ông già bị bệnh bại liệt. Phim mở đầu với khung cảnh êm đềm của vùng ngoại ô, bên bờ một con sông. Trong khi cùng mấy đứa bạn đồng trang lứa chơi đùa trên đám đất bên bờ sông thì một đứa con trai tình cờ nhìn thấy xác một cô gái trong bộ đồng phục nữ sinh trôi trên sông. Cô gái ấy chính là chị ruột của cậu bé. Cái chết của cô nữ sinh  trong một xã hội tưởng như hoàn toàn bình yên ấy đã trở thành nỗi đau không chỉ giày vò lương tâm bà Mija mà còn đè nặng lên trái tim khán giả.

Trong phim, bà Mija, tuy đã gần 70 nhưng vẫn được người ta khen là một phụ nữ đẹp. Bà là một người đỏm dáng, thường mặc những bộ váy áo thêu thùa hoa lá và đi lại khoan thai như một quý bà. Mặc dù cuộc sống đối với bà chẳng dễ dàng gì nhưng bà vẫn tỏ ra thanh thản, yêu đời. Giữa lúc đang sống trong hoàn cảnh tuổi già cô đơn, đương đầu với nguy cơ mắc bệnh Alzheimer, một căn bệnh thoái hóa não, gây ra chứng lú lẫn và sa sút trí tuệ ở người cao tuổi, với biểu hiện quên dần các từ ngữ cơ bản, bà nảy ra ý định làm thơ. Và bà đã ghi danh vào học lớp học làm thơ tại một trung tâm giáo dục cộng đồng, do một nhà thơ giảng dạy. Thế nhưng đúng lúc bà bắt đầu say mê thơ thì tai họa giáng xuống: Bà được tin đứa cháu ngoại, một cậu bé tuổi vị thành niên tính tình lười biếng, lỳ lợm  và vô trách nhiệm, đã cùng đám bạn học của nó gây ra một tội ác khủng khiếp. Nó cùng 5 đứa bạn khác đã liên tục cưỡng hiếp một nữ sinh cùng trường, cô bé Agnes, suốt 6 tháng tại một phòng thí nghiệm, khiến nạn nhân phải tự vẫn. Người nhà nạn nhân biết được nguyên nhân con gái họ quyên sinh sau khi đọc cuốn nhật ký mà cô gái để lại và họ định tố cáo những kẻ đã gây tội ác. Để ngăn không cho câu chuyện vỡ lở, phụ huynh của 5 đứa trẻ mời bà Mija dự cuộc họp để bàn về việc bồi thường cho mẹ cô gái xấu số 30 triệu won. Nghĩa là, chia đều ra, mỗi phụ huynh phải nộp 5 triệu won(tương đương 100 triệu đồng Việt Nam). Đây là số tiền quá lớn đối với bà Mija. Các phụ huynh khác đề nghị bà Mija gọi điện cho mẹ cậu bé, để cô lo đóng góp số tiền này, nhưng bà không làm điều đó, có thể vì bà thương con gái, hoặc bà biết con gái bà không thể kiếm được số tiền lớn như vậy.

Bà Mija vốn là một phụ nữ mơ mộng. Sở dĩ ở tuổi 67 bà bỗng nảy ra ý định làm thơ là vì hồi còn nhỏ một cô giáo nói với bà là bà có tâm hồn của một thi sĩ. Bất chấp việc phải đương đầu với cú sốc khủng khiếp và sức ép phải kiếm cho ra số tiền lớn để bồi thường cho gia đình nạn nhân, bà vẫn tiếp tục theo học lớp làm thơ. Không chỉ có vậy, bà còn nung nấu quyết tâm làm cho được một bài thơ trước khi lớp học kết thúc. Để thực hiện điều đó, bà bắt đầu chú ý quan sát kỹ lưỡng thế giới xung quanh, từ quả táo mà bà sắp ăn cho tới cái cây trên hè phố gần nhà, mỗi khi nảy ra ý thơ nào hay bà đều ghi vào một cuốn sổ nhỏ. Nhờ chăm chú quan sát, bà bỗng khám phá ra rằng, thế giới xung quanh thật đẹp. Thế là, trong khi cha mẹ năm đứa trẻ kia tìm mọi cách giấu giếm lỗi lầm của con mình, để tội ác mà chúng gây ra được giấu kín, thì bà Mija vẫn chỉ chú tâm vào việc làm thơ, như thể bà đã bị thi ca ám ảnh.

Không ai ngờ một xã hội bình yên lại có thể sinh ra những đứa trẻ vô cảm, độc ác và vô trách nhiệm đến như vậy. Phải chăng đó là vì người ta đang sống trong một xã hội giả dối và quá thực dụng, khiến con người không còn để ý đến vẻ đẹp của thiên nhiên và những điều tốt đẹp khác. Trong cái thế giới vô cảm đó, dường như chỉ có bà Mija và một số người mơ mộng như bà là vẫn cố tìm kiếm những vẻ đẹp của cuộc sống. Cho dù rất đau khổ bởi sự vô tâm, không hề biết ân hận của đứa cháu, bà Mija vẫn có đủ sự kiên nhẫn để  hoàn thành bài thơ trước khi khóa học kết thúc. Thông qua việc làm thơ, bà Mija đã tìm ra ý nghĩa của cuộc đời.

Phim Thơ có nhiều tình tiết bất ngờ. Khán giả ngạc nhiên khi thấy một bà già đang có nguy cơ lâm vào tình trạng lú lẫn bỗng đăng ký vào lớp học làm thơ. Cảnh một ông già bị liệt không thể tự tắm rửa cho mình được, có lẽ do hậu quả của cú đột quỵ nào đó, vẫn ao ước được người phụ nữ đứng tuổi thỏa mãn tình dục có thể khiến khán giả sửng sốt.  Người ta cũng có thể đặt câu hỏi, liệu một phụ nữ đoan trang đã 67 tuổi trong hoàn cảnh bức bách về tài chính có thể hy sinh đức hạnh để giải quyết bế tắc hay không?  Trong bộ phim này, đạo diễn dường như chỉ muốn đóng vai người kể chuyện chứ không muốn làm người rao giảng đạo đức.

Rốt cuộc thì bà Mija vẫn kịp làm được bài thơ khi lớp học kết thúc. Trước đó, mặc dù đã lo đủ tiền bồi thường cho mẹ cô gái xấu số nhưng bà vẫn quyết định nói cho viên cảnh sát, một người bạn cùng học làm thơ với mình, về tội ác của đứa cháu và đám bạn của nó. Đối với những người trung thực như bà thì đây là quyết định tất yếu. Để cho xã hội tử tế và bình yên, người ta không thể dùng tiền để che đậy tội ác. Những kẻ gây tội ác cần phải bị trừng phạt.Trước khi đứa cháu bị bắt, bà Mija đãi nó món ăn mà nó thích nhất, giục nó tắm rửa, cắt móng chân móng tay, sau đó gọi con gái về.

Phim kết thúc bằng cảnh thầy giáo dạy làm thơ đọc bài thơ của bà Mija nhan đề “ Bài ca của Agnes” trong buổi học cuối cùng. Trong khi đó người ta không biết bà Mija đang ở đâu và số phận của bà ra sao. Dựa theo những hình ảnh trong phim, khán giả có thể đoán, bà Mija đang đứng trên một cây cầu và từ đó nhìn xuống dòng sông chảy xiết, nơi cô nữ sinh xấu số Agnes đã quyên sinh. Nơi ấy  có dòng nước trong xanh đang cuồn cuộn chảy. Dòng nước ấy trôi mãi, trôi mãi không ngừng, mang theo cả niềm vui và nỗi khổ đau của cuộc đời.

Ý tưởng dàn dựng bộ phim Thơ đã được đạo diễn Lee Chang-dong thai nghén từ lâu, sau khi ông được biết câu chuyện trong đời thực về một cô nữ sinh ở một thành phố nhỏ bị một nhóm trẻ vị thành niên hãm hiếp. Đạo diễn Lee Chang-dong cho biết, sở dĩ ông đưa thơ vào điện ảnh vì nghĩ rằng, cuộc sống dù xấu xa đến đâu thì ở một nơi nào đó vẫn tồn tại những tâm hồn thơ cao đẹp, quý phái.

Kịch bản phim Thơ được đạo diễn Lee Chang-dong viết dành riêng cho nữ diễn viên Yoon Jeong-hee, người đã từng nổi tiếng ở Hàn Quốc trong các thập niên 1960 và 1970, nhưng sau đó đã nghỉ đóng phim một thời gian dài. Bà Yoon Jeong-hee đã hoàn thành xuất sắc vai diễn này. Cả bộ phim lẫn diễn viên chính và diễn viên phụ đều đã được tặng nhiều giải thưởng danh giá. Riêng đạo diễn Lee Changdong thì được Ban giám khảo Liên hoan phim Cannes năm 2010 trao giải kịch bản chuyển thể xuất sắc nhất. Hồi đó, một số nhà phê bình đã lấy làm tiếc là phim Thơ không đoạt giải Cành cọ vàng.  Có người đánh giá, bộ phim Thơ thậm chí còn hay hơn cả Tia nắng bí mật, một bộ phim cũng của Lee Chang-dong đã từng được đề cử  giải Cành cọ vàng tại Liên hoan phim Cannes năm 2007.

Cũng cần phải nói thêm là đạo diễn Lee Chang-dong trước khi  bước vào điện ảnh đã là một nhà văn nổi tiếng. Ông cũng đã từng đảm nhiệm chức Bộ trưởng Văn hóa và Du lịch Hàn Quốc từ năm 2003 đến năm 2004.

Thơ là một bộ phim hay. Ai chưa thưởng thức hãy tìm xem.

Lương Duyên Tâm